dr n. wet. Aneta Kołodziejczyk - hodowla Atheneum Alter Idem
artykuł zamieszczony w Biuletynie Klubu Doga Niemieckiego – 3/2005
Psy jako zwierzęta towarzyszące stały się nieodzownym elementem życia człowieka i często są traktowane na równi z pozostałymi członkami rodziny. Sprawia to, że problemy zdrowia tych zwierząt, a w tym schorzenia układu rozrodczego stają się problemami wysokiej troski ich właścicieli. Wśród schorzeń ginekologicznych u psów szczególnie istotne znaczenie mają stany zapalne błony śluzowej pochwy i macicy. Etiologia tych schorzeń nie została dotychczas w pełni wyjaśniona, przyjmuje się jednak, że w powstawaniu stanów zapalnych układu rozrodczego u psów biorą udział zarówno czynniki zakaźne jak i hormonalne.
FLORA BAKTERYJNA POCHWY I MACICY
Na terenie przedsionka i tylnej części pochwy suk fizjologicznie występuje saprofityczna, czyli niechorobotwórcza flora bakteryjna, której skład oraz ilość podlegają ciągłym zmianom. Z pochwy izoluje się wiele różnych rodzajów bakterii, w tym głównie hemolityczne, tj. prowadzące do rozpadu krwinek czerwonych paciorkowce (Streptococcus), bakterie z rodzaju Staphylococcus (gronkowce), Pasteurella multocida oraz Escherichia coli. Rzadziej stwierdzane są Proteus spp., Pseudomonas spp., Haemophilus somnus oraz mykoplazmy. Skład flory bakteryjnej pochwy suk ulega zmianom w zależności od fazy cyklu rujowego. Stwierdzono także występowanie różnic w składzie mikroflory u suk pochodzących z różnych hodowli a nawet pomiędzy rasami psów. Nasilone występowanie zapaleń pochwy u młodych suk oraz zjawisko ich samowyleczenia po pojawieniu się pierwszej cieczki wskazują, że osiągnięcie dojrzałości płciowej wywiera również istotny wpływ na florę bakteryjną pochwy.
W macicy zdrowej suki zasadniczo nie stwierdza się żadnych bakterii, jednak w okresie przedrujowym (proestrus) oraz podczas rui (oestrus), kiedy dochodzi do otwarcia kanału szyjki macicy bakterie bytujące w pochwie mogą migrować do macicy. Zazwyczaj mechanizmy obrony immunologicznej oraz śluz szyjki macicy powodują eliminację tych bakterii, w niektórych jednak przypadkach drobnoustroje po przedostaniu się do światła macicy ulegają namnożeniu prowadząc do powstania stanu zapalnego.
STANY ZAPALNE POCHWY
Zapalenie pochwy u suk występuje stosunkowo często a do zachorowań szczególnie predysponowane są młode, niedojrzałe płciowo zwierzęta. Ponad 70% przypadków zapaleń pochwy ma miejsce u młodych suk. Proces zapalny może dotyczyć nawet szczeniąt w 8 tygodniu życia. U starszych suk omawiane schorzenie spotykane jest rzadziej i z reguły występuje po kryciu, ciężkim porodzie lub wziernikowaniu. Może ono towarzyszyć także stanom zapalnym macicy oraz nowotworom pochwy.
Wśród klinicznych objawów zapalenia pochwy obserwuje się obfity ropny wyciek, widoczny na wargach sromowych, świąd, saneczkowanie, wylizywanie przedsionka pochwy oraz zwiększone zainteresowanie ze strony samców. Przy wziernikowaniu stwierdza się, że błona śluzowa jest zaczerwieniona, pokryta wydzieliną śluzowo-ropną, niekiedy występują powiększone grudki chłonne. Stany zapalne pochwy będące wynikiem uszkodzeń poporodowych widoczne są jako zaczerwienienia lub zasinienia pokryte włóknikiem lub masami martwicowymi. W cięższych przypadkach temperatura wewnętrzna może być podwyższona.
Efekty terapii zapalenia pochwy u suk, które polegają zazwyczaj na płukaniu pochwy środkami odkażającymi i miejscowym oraz w razie potrzeby ogólnym stosowaniu antybiotyków, nie zawsze są zadowalające. U młodych suk objawy powracającego zapalenia pochwy cofają się z reguły po wystąpieniu pierwszej cieczki.
Z klinicznych przypadków zapaleń pochwy u suk izoluje się zazwyczaj te same rodzaje bakterii, które występują u zdrowych suk, izolaty są jednak z reguły liczniejsze i częściej stwierdza się czyste hodowle bakteryjne. Wskazuje to, że do stanów zapalnych pochwy dochodzi przy zachwianiu równowagi pomiędzy florą bakteryjną a organizmem zwierzęcia. Spadek odporności wskutek nieodpowiedniego żywienia, złych warunków utrzymania, niedoborów witaminowych czy przewlekłych chorób sprzyja nadmiernemu namnażaniu się bakterii i rozwojowi procesu zapalnego.
STANY ZAPALNE MACICY
Stany zapalne endometrium, czyli błony śluzowej macicy zajmują czołowe miejsce wśród schorzeń ginekologicznych u suk. Do powstania zapaleń macicy usposabia między innymi długi cykl rujowy oraz stosunkowo długa faza metaestralna (okres porujowy), które nie sprzyjają samowyleczeniu tego schorzenia, co obserwujemy u samic innych gatunków zwierząt. Zapalenie endometrium u suk może być skutkiem zaburzeń w inwolucji macicy po zbyt długo trwającym porodzie, spowodowanym zwłaszcza dużą liczba płodów. Do zapalenia macicy dochodzi często także po samoistnych poronieniach, z reguły niezauważanych, po poronieniach sztucznych oraz w wyniku blokowania cyklu rujowego środkami farmakologicznymi. Obserwowano także przypadki zapaleń macicy, nawet o przebiegu ostrym, powstałe w wyniku zakażenia przez psa w czasie aktu krycia. Przebieg tego rodzaju zapalenia zależy głównie od patogenności drobnoustrojów, które wniknęły do światła macicy.
Wśród stanów zapalnych macicy wyróżniamy: zespół endometritis-pyometra, poporodowe zapalenie macicy oraz podkliniczne zapalenie macicy.
Zespół endometritis-pyometra
Zespół endometritis–pyometra należy do najpoważniejszych i najczęściej stwierdzanych schorzeń macicy u suk. Dotychczas nie wyjaśniono w pełni etiopatogenezy tego schorzenia, wiadomo jednak, że u podstaw procesu chorobowego leżą zaburzenia natury hormonalnej oraz wtórne infekcje bakteryjne. Jakkolwiek stan ogólny chorych zwierząt wykazuje mniejsze lub większe odchylenia od normy – zasadnicze procesy patologiczne, rzutujące na przebieg terapii i zachowanie zdolności rozrodczych, rozwijają się w macicy.
Wyróżnia się trzy zasadnicze formy kliniczne tego zespołu: 1) ropomacicze (pyometra), 2) przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy (endometritis chronica) oraz 3) torbielowaty rozrost gruczołów endometrium (hyperplasia glandularis cystica). Do połowy lat osiemdziesiątych wymienione formy schorzenia uważano za oddzielne jednostki chorobowe, dokładniejsze badania pozwoliły jednak stwierdzić, że granice pomiędzy tymi schorzeniami są bardzo płynne, w związku z czym przyjęto dla nich wspólną nazwę zespół endometritis-pyometra.
Ropomacicze jest schorzeniem przebiegającym z nagromadzeniem się wydzieliny ropnej w świetle macicy. Występuje najczęściej u suk powyżej 6 roku życia, dane piśmiennictwa wskazują jednak, że do ropomacicza może dojść również u suk młodszych, nawet 4-miesięcznych.
Kliniczne objawy choroby pojawiają się zwykle między 4 a 10 tygodniem po zakończeniu cieczki, w fazie ciałka żółtego (okres porujowy). Do ropomacicza prowadzą zmiany chorobowe toczące się w obrębie błony śluzowej macicy. W przebiegu schorzenia obserwuje się nadmierną sekrecję gruczołów macicznych oraz proliferację początkowo endometrium, a w miarę trwania procesu chorobowego również głębszych warstw ściany macicy. Uważa się, że powyższe zmiany proliferacyjne i sekrecyjne są wynikiem nadmiernej reakcji błony śluzowej macicy na skoordynowane oddziaływanie estrogenów i progesteronu. U podstaw tej metropatii leżą zatem głównie zaburzenia natury hormonalnej, stanowiące pierwotną jej przyczynę, natomiast wtórnie proces chorobowy wikłany jest przez czynniki infekcyjne.
W etiologii ropomacicza pewną rolę odgrywają receptory estrogenowe zlokalizowane w endometrium macicy. W normalnym cyklu jajnikowym, we wczesnej fazie porujowej, stosunkowo wysokie stężenie endogennego progesteronu przyczynia się do zmniejszenia liczby omawianych receptorów w endometrium i zatrzymania tym samym rozrostu błony śluzowej macicy. Zaburzenie wzajemnego stosunku estrogenów i progesteronu w przypadku nieprawidłowości czynnościowych jajników może prowadzić natomiast do braku fizjologicznego porujowego obniżenia się liczby receptorów w błonie śluzowej macicy. Konsekwencją tego faktu jest nadmierna proliferacja (rozrost) komórek endometrium oraz wzmożona ich czynność sekrecyjna (wydzielnicza) we wczesnej fazie porujowej, co stanowi punkt wyjściowy do rozwoju endometritis glandularis cystica. Rozrost gruczołów zlokalizowanych w endometrium macicy określany jako hyperplasia glandularis cystica poprzedza typowe ropomacicze, do którego dochodzi w wyniku dołączenia się wtórnych infekcji bakteryjnych. We wszystkich przypadkach zachorowań, bez względu na możliwość wzajemnych zależności, istotną przyczyną pozostają jednak zawsze zaburzenia czynności (dysfunkcja) jajników, których konsekwencją są zmiany w macicy. Ostatnio pojawiają się także opinie, że patogeneza ropomacicza jest ściśle związana z dość szerokim stosowaniem u suk progestagenów w antykoncepcji i leczeniu zaburzeń czynności hormonalnej gonad.
Rozrostowi gruczołów błony śluzowej macicy towarzyszy wypływ ze szpary sromowej rzadkiej, zwykle jasnoczerwonej lub brązowej wydzieliny. Objaw ten często bywa traktowany przez właścicieli jako efekt nadmiernie przedłużającej się cieczki. Obecność wydzieliny z dróg rodnych jest niezwykle ważnym symptomem przy ropomaciczu, może jednak pojawiać się bardzo rzadko lub wcale – w zależności od stopnia rozwarcia szyjki macicznej.
Klinicznie wyróżnia się zamkniętą i otwartą formę ropomacicza. Zamknięte ropomacicze przebiega początkowo bez objawów zewnętrznych. Pojawiają się one dopiero wtedy gdy dojdzie do intoksykacji organizmu, będącej następstwem wtórnej infekcji macicy patogennymi drobnoustrojami. Toksyny bakteryjne wchłaniają się do krwi i powodują uszkodzenie narządów wewnętrznych, w tym przede wszystkim wątroby, nerek, serca oraz szpiku kostnego. Zwierzęta wykazują posmutnienie, utratę lub zmniejszenie apetytu, wzmożone pragnienie (polidypsja), wielomocz (poliuria) i wypływ z pochwy, występujący u około 80% chorych. Niekiedy obserwuje się biegunkę, wymioty oraz niedowłady tylnych kończyn. Większość suk przejawia normalną wewnętrzną temperaturę ciała, gorączkuje około 30% zwierząt. W przypadkach zaawansowanej intoksykacji temperatura ciała jest zazwyczaj subnormalna. W cięższych przypadkach wymienione objawy mogą występować łącznie, choć zwykle obserwuje się tylko niektóre z nich, co często utrudnia rozpoznanie. Równie mylący może być normalny stan ogólny chorych zwierząt, obserwowany u 16-65% pacjentów. Objętość jamy brzusznej bywa powiększona a powłoki ciała napięte. Omacywaniem, co jest szczególnie trudne u suk otłuszczonych lub z napiętymi mięśniami brzucha, stwierdza się różnego stopnia powiększenie macicy. W badaniach laboratoryjnych w większości przypadków stwierdza się przyspieszenie opadu krwinek (OB) oraz leukocytozę. Przy uszkodzeniu wątroby dochodzi także do wzrostu aktywności aminotransferazy asparaginianowej (AspAT), spadku aktywności aminotransferazy alaninowej (AlAT), zmniejszenia stosunku AspAT/AlAT oraz wzrostu aktywności fosfatazy alkalicznej (AP). Wzmożone pragnienie i wielomocz uważane są za zasadniczy symptom uszkodzenia miąższu nerek, co uwidacznia się wzrostem poziomu mocznika i kreatyniny w surowicy krwi. Często występują zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej w formie kwasicy metabolicznej. U niektórych suk może dojść do wystąpienia wstrząsu toksycznego, objawiającego się ciężkim stanem ogólnym. W rzadkich przypadkach wydzielina ropna może przedostawać się przez jajowody do jamy brzusznej, czasami dochodzi również do samoistnego pęknięcia ściany macicy.
Z uwagi na udział bakterii w wikłaniu ropomacicza bardzo pomocne jest wykonanie badania bakteriologicznego wymazu z dogłowowego odcinka pochwy i określenie antybiotykorażliwości wyizolowanych drobnoustrojów, co pozwala na podjęcie ukierunkowanej terapii zakażenia układu rozrodczego, często przebiegającego z ogólnym zatruciem organizmu.
Spośród drobnoustrojów z chorobowo zmienionej macicy najczęściej izolowana jest Escherichia coli co związane jest ze zwiększoną adherencją (przyleganiem) tych bakterii do mikrokosmków błony śluzowej macicy pod wpływem progesteronu. Zawarty w ścianie komórki bakteryjnej lipopolisacharyd (LPS), powoduje procesy zapalne w narządach miąższowych i prowadzi do zespołu niewydolności wielonarządowej. Postępująca toksemia może prowadzić nawet do zejścia śmiertelnego.
Oprócz pałeczek E.coli z wydzieliny zapalnej macicy izolowane są drobnoustroje takie jak: Staphylococcus aureus, Streptococcus spp., Proteus spp., Pasteurella spp., Klebsiella spp., Pseudomonas spp., Moraxella oraz dotychczas niezidentyfikowane bakterie gram-dodatnie z rodzaju Bacillus. Bakterie gram-dodatnie z rodzaju Staphylococcus i Streptococcus mogą być również przyczyną wstrząsu septycznego.
Duże podobieństwo objawów klinicznych zespołu endometritis-pyometra z innymi jednostkami chorobowymi wymaga wykluczenia między innymi: ciąży, niewydolności nerek, cukrzycy, schorzeń wątroby, nadczynności nadnerczy, zapalenia żołądka i jelit, zapalenia pochwy oraz nowotworzenia. Towarzyszące niekiedy ropomaciczu objawy niedowładu tylnych kończyn wymagają dodatkowego wykluczenia zapalenia nerwów, wypadnięcia jądra miażdżystego, zapalenia stawów oraz dysplazji stawów biodrowych. Biorąc pod uwagę względy hodowlane najistotniejsze jest odróżnienie ropomacicza od ciąży, gdyż obydwa wymienione stany rozwijają się w lutealnej fazie cyklu płciowego.
Należy podkreślić, że obecność ropopodobnych wypływów z pochwy nie wyklucza w 100% ciąży. Procesy regeneracyjne w obrębie błony śluzowej macicy przebiegają zarówno we wczesnym metoestrus fizjologicznego cyklu rujowego (faza porujowa), jak i w początkowym stadium ciąży. Do światła macicy przedostaje się wówczas duża ilość leukocytów a pojawiający się wypływ może imitować ropę. Jednocześnie na skutek narastania stężenia progesteronu we krwi w obu stanach dochodzi do intensywnego rozrostu gruczołów endometrialnych i wzmożenia ich funkcji sekrecyjnej, czego następstwem jest powiększenie całego narządu. W tym stadium macica odpowiednio „cieniuje” w badaniu RTG, jednak rozstrzygające znaczenie ma badanie ultrasonograficzne, które pozwala na wykluczenie charakterystycznego dla rozwijającego się ropomacicza zastoju wydzieliny w świetle narządu.
W terapii ropomacicza metodą z wyboru jest zabieg polegający na usunięciu macicy wraz z jajnikami (ovariohysterectomia) lub amputacji samej macicy (hysterectomia). Główną zaletą metody chirurgicznej jest dość szybkie ustępowanie towarzyszących ropomaciczu objawów klinicznych takich jak: apatia, brak apetytu, wzrost pragnienia, białkomocz, a w przypadku długotrwającego procesu chorobowego dodatkowo toksemii.
W ciężkich stanach, przebiegających z objawami ogólnej intoksykacji i wstrząsu, przy silnym odwodnieniu, zaburzeniach równowagi kwasowo zasadowej, niewydolności nerek i serca, należy w pierwszym rzędzie podjąć leczenie zmierzające do poprawy stanu ogólnego zwierzęcia, które stanowi właściwe przygotowanie go do zabiegu operacyjnego. Prawidłowe wykonanie operacji przy dobrym stanie ogólnym pacjenta gwarantuje pomyślne rokowanie u 70-100% zwierząt. Zasadniczym jednak i nieodwracalnym efektem ubocznym zabiegu operacyjnego jest trwała niepłodność. Wycięcie macicy ratuje jedynie życie zwierzęcia, z równoczesnym pozbawieniem go zdolności rozrodczej i tym samym wartości hodowlanej. Schorzenie to coraz częściej pojawia się u młodych, nierzadko cennych z hodowlanego punktu widzenia suk, stąd też od wielu lat prowadzi się badania zmierzające do opracowania skutecznej i możliwie nieinwazyjnej metody leczenia. W ostatnim czasie coraz większego znaczenia nabiera zachowawcze leczenie zespołu endometritis-pyometra, zwłaszcza przy zadowalającym stanie ogólnym zwierzęcia. Powinno ono osiągać dwa zasadnicze cele: usuniecie objawów klinicznych i infekcji bakteryjnej oraz zachowanie zdolności rozrodczych suki.
Obiecujące właściwości terapeutyczne przejawiają antygestageny, których mechanizm działania polega na hamowaniu biologicznych funkcji progesteronu, takich jak: zwiększanie sekrecji gruczołów macicznych, blokowanie czynności skurczowej myometrium oraz zamykanie szyjki macicznej. Wskazaniem do rozpoczęcia terapii antygestagenami jest podwyższony poziomu progesteronu w surowicy krwi – powyżej 1ng/ml. W leczeniu zachowawczym ropomacicza stosowane są również naturalne oraz syntetyczne prostaglandyny PGF2alfa, których mechanizm działania polega na luteolizie ciałka żółtego, co prowadzi do obniżenia stężenia progesteronu w surowicy krwi oraz odnowie morfologicznej struktur mięśniówki macicy. Ponadto prostaglandyny powodują rozwarcie szyjki macicznej oraz wywołują skurcze mięśniówki macicy, co w efekcie prowadzi do samoistnego opróżnienia tego narządu z patologicznej zawartości, stwarzając tym samym korzystne warunki do samowyleczenia. Warto jednak zaznaczyć, że podczas stosowania syntetycznych analogów PGF2alfa u psów na ogół obserwuje się silne objawy nietolerancji tego leku, przejawiające się niepożądanymi objawami ubocznymi, w związku z czym zaleca się stosowanie naturalnej PGF2alfa.
Obok konwencjonalnych metod leczenia zespołu endometritis-pyometra wykorzystywane są także mniej rozpowszechnione sposoby, budzące coraz większe zainteresowanie lekarzy i hodowców, zmierzające do całkowitego wyeliminowania ubocznych efektów działania preparatów hormonalnych i uzyskania trwałej poprawy stanu zdrowia pacjenta, pośród których wymienić należy homeopatię. W leczeniu ropomacicza stosowane są leki homeopatyczne takie jak: Metrovetsan, zawierający wydzielinę mątwy (Sepia) i sasankę (Pulsatilla) oraz preparat ReVet 17, w skład którego wchodzi pokrzyk wilcza jagoda (Belladonna), jałowiec sawina (Sabina) oraz wydzielina mątwy (Sepia). Podaje się je podskórnie w odstępie 5-7 dni aż do ustąpienia objawów ropomacicza, z reguły pod osłoną antybiotyków. Mechanizm działania tych preparatów polega na zwiększonym przekrwieniu endometrium, wzroście napięcia i kurczliwości ściany macicy oraz pośrednim hamowaniu działania progesteronu. Następstwem tego jest wydalenie ze światła macicy patologicznej zawartości. Dużą zaletą stosowania leków homeopatycznych jest brak efektów ubocznych w trakcie ich aplikacji.
Inną metodą leczenia zachowawczego ropomacicza u suk jest opróżnianie macicy z ropnej zawartości przy pomocy odpowiednich kateterów. Metoda ta nie znalazła jednakże większego zastosowania w terapii tego schorzenia, z uwagi na duże trudności techniczne związane z kateteryzacją macicy u suk.
Należy podkreślić, że w każdej metodzie zachowawczego leczenia ropomacicza dodatkowo należy uwzględnić antybiotykoterapię, opierając się na uprzednio wykonanych badaniach bakteriologicznych pobranej wydzieliny z dróg rodnych i określeniu lekowrażliwości wyizolowanych drobnoustrojów. Terapia zachowawcza zapalenia błony śluzowej macicy stosowana jest głównie u suk młodych, będących w dobrym stanie ogólnym, które hodowane są w celach reprodukcyjnych oraz u tych samic, u których zabieg ovariohysterectomii jest niemożliwy do wykonania z uwagi na brak akceptacji ze strony właściciela zwierzęcia. Ujemną stroną leczenia zachowawczego jest dość częsty brak spodziewanych efektów. Ponadto pogłębiająca się podczas długotrwałej terapii zachowawczej ropomacicza intoksykacja organizmu może być bezpośrednią przyczyną zejścia śmiertelnego zwierzęcia, lub wydłużonego okresu hospitalizacji po zabiegu amputacji macicy i jajników.
Poporodowe zapalenie macicy
Występuje zwykle przy zaburzeniach w kurczliwości mięśniówki macicy (atonia uteri). Po porodzie szyjka macicy jest otwarta i bakterie bytujące fizjologicznie w pochwie wnikają do światła macicy. W trakcie prawidłowo przebiegającej inwolucji macicy następuje ich eliminacja. Zaburzenia w motoryce macicy powodują zaleganie lochii, nadmierne namnażanie się bakterii i rozwój procesu zapalnego. Może on dotyczyć tylko błony śluzowej macicy (endometritis) lub także głębszych warstw ściany macicy (metritis). Atonia macicy może być wynikiem dużej liczby szczeniąt, długo trwającego porodu, zabiegów położniczych i schorzeń metabolicznych (hypoglikemia, hypokalcemia). Toksyny bakteryjne oraz toksyczne produkty rozkładu lochii wchłaniają się do krwioobiegu i powodują zaburzenia stanu ogólnego suki (intoksykacja poporodowa). Objawem poporodowego zapalenia macicy jest utrzymujący się wodnisty wypływ z pochwy o nieprzyjemnym zapachu, który może być krwisty, krwisto-ropny lub ropny. Przy omacywaniu stwierdza się powiększoną wiotką macicę. Przy badaniu USG widoczna jest macica wypełniona płynem. W zależności od stopnia intoksykacji suki mogą wykazywać objawy ogólne, jak osowiałość, brak apetytu, podwyższona temperatura wewnętrzna ciała. W wyniku toksemii może dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych i spadku ciepłoty ciała. Toksyny mogą być wydalane z mlekiem i powodować zatrucia u szczeniąt (zespół toksycznego mleka). Leczenie polega na stosowaniu oksytocyny lub preparatów sporyszowych (ergometryna). Domacicznie i ogólnie podaje się antybiotyki. Przy złym stanie ogólnym stosuje się infuzje płynów wieloelektrolitowych i glukozy. Usunięcie zalegających w macicy lochii ułatwia płukanie pochwy ciepłym roztworem środka odkażającego z jednoczesnym masażem macicy przez powłoki brzuszne. Sukę należy przy tym podnieść przednia częścią ciała do góry. Metodą z wyboru jest owariohysterektomia. Szczenięta należy w okresie leczenia odstawić od matki i karmić sztucznie.
Podkliniczne zapalenie macicy
U niektórych suk zwłaszcza z większych hodowli, zapalenie macicy przebiega podklinicznie i przejawia się nie zachodzeniem suk w ciażę pomimo wielokrotnych kryć. Na początku proestrus stwierdza się w rozmazie liczne bakterie, komórki nabłonka są uszkodzone i występują komórki zapalne (limfocyty, monocyty). Przy podklinicznym zapaleniu macicy można stosować antybiotyki w proestrus (faza przedrujowa) lokalnie i ogólnie 2-3 razy w odstępie 2 dni. Lokalnie antybiotyki podaje się w objętości 2-5 ml przy pomocy metalowego kateteru, który wprowadza się w okolice szyjki macicy przy pomocy wziernika. Po aplikacji antybiotyku zad suki należy podnieść na kilka minut do góry. Terapia taka prowadzi z reguły do wyleczenia i w okresie rui właściwej suki mogą być kryte lub unasienniane.